اوّل
آنکه خداوند ملائکه را امر به سجدۀ آدم نمود و معنی ندارد وجود
ناقصی مسجود وجود کاملی باشد. گرچه علّت سجده همان سرّی است
که خدا در آدم نهاده لیکن علَی أیّ حالٍ آدم مسجود واقع شد.
راجع به افضلیت انسان نسبت به ملائکه می‌توان از آیات قرآن به وجوهی استفاده کرد:
اوّل
آنکه خداوند ملائکه را امر به سجدۀ آدم نمود و معنی ندارد وجود
ناقصی مسجود وجود کاملی باشد. گرچه علّت سجده همان سرّی است
که خدا در آدم نهاده لیکن علَی أیّ حالٍ آدم مسجود واقع شد.
دوّم آنکه در آیۀ 30، از سورۀ 2: البقرة می‌گوید: وَ إِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلَـٰئِکَةِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی الارْضِ خَلِیفَةً، و خلافت خداوند بنحو اطلاق برای موجود اکمل است.
سوّم آنکه در آیات 71 تا 76، از سورۀ 38: ص می‌فرماید: إِذْ
قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلَـٰئِِکَةِ إِنِّی خَـٰلِقُ بَشَرًا مِّن
طِینٍ * فَإِذَا سَوَّیْتُهُ و وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی فَقَعُوا
لَهُ و سَـٰجِدِینَ * فَسَجَدَ الْمَلَائِکَةُ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ *
إِلَّآ إِبْلِیسَ اسْتَکْبَرَ وَ کَانَ مِنَ الْکَـٰفِرِینَ * قَالَ
یَـٰٓإِبْلِیسُ مَا مَنَعَکَ أَن تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِیَدَیَّ
أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنتَ مِنَ الْعَالِینَ * قَالَ أَنَا خَیْرٌ
مِّنْهُ خَلَقْتَنِی مِن نَّارٍ وَ خَلَقْتَهُ و مِنْ طِینٍ.
چون در اینجا تصریح شده که علّت سجده همان نفخ روح خداوند
است. و دیگر آنکه خدا می‌فرماید من آدم را به دو دست خود آفریدم
که منظور همان تجلّیات جمیع صفات جمالیّه و جلالیّه است.
چهارم آنکه در خلقت انسان در آیۀ 14، از سورۀ 23: المؤمنون می‌گوید: فَتَبَارَکَ اللَهُ أَحْسَنُ الْخَـٰلِقِینَ.
و شیخ صدوق در «علل الشّرآئع» روایت کرده است از پدرش با اسناد خود از عبدالله بن سِنان قال:
سَأَلْتُ أبا عَبْدِاللَهِ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ الصّادِقَ
عَلَیْهِما السَّلامُ فَقُلْتُ: الْمَلـٰٓئِکَةُ أفْضَلُ أمْ بَنو
ءَادَمَ ؟ فَقالَ: قالَ أمیرُالْمُؤْمِنینَ عَلیُّ ابْنُ أبی طالِبٍ
عَلَیْهِ السَّلامُ: إنَّ اللَهَ عَزَّوَجَلَّ رَکَّبَ فی
الْمَلـٰٓئِکَةِ عَقْلاً بِلا شَهْوَةٍ وَ رَکَّبَ فی الْبَهآئِمِ
شَهْوَةً بِلا عَقْلٍ وَ رَکَّبَ فی بَنی ءَادَمَ کِلَیْهِما؛ فَمَنْ
غَلَبَ عَقْلُهُ شَهْوَتَهُ فَهُوَ خَیْرٌ مِنَ الْمَلَٓئِکَةِ وَ
مَنْ غَلَبَتْ شَهْوَتُهُ عَقْلَهُ فَهُوَ شَرٌّ مِنَ الْبَهآئِمِ. (باب
6: العلّة الّتی من أجْلها صار فی النّاس مَن هو خَیرٌ من
الملـٰٓئکة و صار فیهم مَن هو شرٌّ من البهآئم، ص4*)
و مورّخ امین مسعودی در «مروج الذّهب» ج 1، طبع
مطبعة السّعادة ( 1367 هجریّه) در ص 33 در ضمن
روایت بسیار نغز و جالبی که از أمیرالمؤمنین علیه السّلام روایت
کرده است آورده است که: فَلَمّا خَلَقَ اللَهُ ءَادَمَ
أبانَ فَضْلَهُ لِلْمَلـٰٓئِکَةِ وَ أراهُمْ ما خَصَّهُ بِهِ مِنْ
سابِقِ الْعِلْمِ مِنْ حَیْثُ عَرَّفَهُ عِنْدَ اسْتِنْبآئِهِ إیّاهُ
أسْمآءَ الاشْیآءِ. فَجَعَلَ اللَهُ ءَادَمَ مِحْرابًا وَ کَعْبَةً وَ
بابًا وَ قِبْلَةً أسْجَدَ إلَیْها الابْرارَ وَ الرّوحانیّینَ
الانْوارَ. و از تعبیر آن حضرت به اینکه آدم را مسجد ابرار و روحانیّون انوار نمود می‌توان افضلیّت او را بر فرشتگان بدست آورد.
و عالم جلیل و محدّث خبیر سیّد هاشم بحرانی در تفسیر «برهان»
در سورۀ 38: ص، ذیل آیۀ مبارکۀ 75: قَالَ یَـٰٓإِبْلِیسُ مَا مَنَعَکَ أَن تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِیَدَیَّ أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنتَ مِنَ الْعَالِینَ ،
از ابن بابویه از عبدالله بن محمّدبن عبدالوهّاب از أبی الحسن
محمّد بن أحمد القواریری از أبی الحسن محمّد بن عماد از إسمعیل
بن ثویه از زیاد بن عبدالله البکائی از سلیمان أعمش از أبوسعید
خُدَْری روایت کرده که قال: کُنّا جُلوسًا عِنْدَ رَسولِ
اللَهِ صَلَّی اللَهُ عَلَیْهِ وَءَالِهِ إذْ أقبَلَ إلَیْهِ رَجُلٌ
فَقالَ: یا رَسولَ اللَهِ! أخْبِرْنی عَنْ قَوْلِ اللَهِ عَزَّوَجَلَّ
لإبْلیسَ أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنتَ مِنَ الْعَالِینَ ؛ مَن هُمْ یا
رَسولَ اللَهِ الَّذینَ هُمْ أعْلَی مِنَ الْمَلَـٰٓئِکَةِ ؟
فَقالَ
رَسولُ اللَهِ صَلَّی اللَهُ عَلَیْهِ وَءَالِهِ: أنا وَ عَلیٌّ وَ
فاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ؛ کُنّا فی سُرادِقِ الْعَرْشِ
نُسَبِّحُ اللَهَ فَسَبَّحَتِ الْمَلَـٰٓئِکَةُ بِتَسْبِیحِنا، قَبْلَ
أنْ خَلَقَ اللَهُ ءَادَمَ عَلَیْهِ السَّلامُ بِأَلْفَیْ عَامٍ.
فَلَمّا خَلَقَ اللَهُ عَزَّوَجَلَّ ءَادَمَ عَلَیْهِ السَّلامُ أمَرَ
الْمَلَـٰٓئِکَةَ أن یَسْجُدوا لَهُ، وَ لَمْ یُؤْمَروا
بِالسُّجودِ إلاّ لاِجْلِنا. فَسَجَدَتِ الْمَلَـٰٓئِکَةُ کُلُّهُمْ
أَجْمَعُونَ إِلَّآ إِبْلِیسَ أبی أنْ یَسْجُدَ، فَقالَ اللَهُ
تَبارَکَ وَ تَعالَی: یَـٰٓإِبْلِیسُ مَا مَنَعَکَ أَن تَسْجُدَ لِمَا
خَلَقْتُ بِیَدَیَّ أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنتَ مِنَ الْعَالِینَ ؟ قالَ:
مِنْ هَؤُلآءِ الْخَمْسَةِ الْمَکْتوبِ أسْمآؤُهُمْ فی سُرادِقِ
الْعَرْشِ؛ فَنَحْنُ بابُ اللَهِ الَّذی یُوْتَی مِنْهُ؛ بِنَا یَهْتَدی
الْمُهْتَدونَ، فَمَنْ أحَبَّنا أحَبَّهُ اللَهُ وَ أسکَنَهُ
جَنَّتَهُ، وَ مَنْ أبْغَضَنا أبْغَضَهُ اللَهُ وَ أسْکَنَهُ نارَهُ، وَ
لایُحِبُّنا إلاّ مَن طابَ مَوْلِدُهُ.
*
ـ و این حدیث را نیز در «وسآئل الشّیعة» طبع حروفی، ج 11،
ص 164، از «علل الشّرآئع» حکایت نموده است. و ایضاً شیخ
هادی کاشف الغطاء در «مستدرک نهج البلاغة» طبع مکتبۀ اندلس ـ
بیروت، ص 172 از أمیرالمؤمنین علیه السّلام روایت نموده
است. و «مثنوی» آنرا بصورت شعر آورده است:
در حدیث آمد که خلاّق مجید خلق عالم را سه گونه آفرید
یگ گُرُه را جمله عقل و علم و جود آن فرشته است و نداند جز سجود
نیست اندر عنصرش حرص و هوی نور مطلق زنده از عشق خدا
یک گروه دیگر از دانش تهی همچو حیوان از علف در فربهی
او نبیند جز که اصطبل و علف از شقاوت غافل است و از شرف
وان سوم هست آدمیزاد و بشر از فرشته نیمی و نیمش ز خر
نیم خر خود مایل سِفلی بود نیم دیگر مایل عِلوی بود
تا کدامین غالب آید در نبرد زین دوگانه تا کدامین بُرد نَرد
(«مثنوی» طبع میرخانی، ص 361 )
ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.